ΚΡΥΦΙΟΣ ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ

Ο Νάρκισσος είναι ο πιο παρεξηγημένος...

Βρίσκεται στο έλεος της εξωτερικής αναφοράς εις διπλούν.

Μια για το καλό και μια για το κακό.

Ο Νάρκισσος δεν είναι αυτός που καθιέρωσε η ατελής ερμηνεία των λογίων κι αν υπάρχει ένα ηθικό επιμύθιο για να μας περισώσει, αυτό δεν είναι η ανάγκη παρεκτροπής από τη ματαιοδοξία της αυταρέσκειας, αλλά κάτι πολύ βαθύτερο που δεν ήμασταν έτοιμοι να συλλάβουμε. Κάτι ασύλληπτο και λεπτοφυές ταλάνιζε τον καλλίμορφο νέο που μαγεύτηκε από το είδωλό του· όχι, δεν αναλώθηκε στο θέλγητρο του κατόπτρου λόγω του πάθους της διαίρεσης του εαυτού του αλλά λόγω μιας υψηλότερης ενόρασης που βρίσκεται μονίμως έξωθεν του κάδρου της πολιτισμικής μας αναφοράς. Διότι δύσκολα ο λόγος μπορεί να αποφανθεί για τη φυσική ώση της γλώσσας που τον εκφέρει· διότι η έννοια του νερού δεν μπορεί να έχει μεγάλη σημασία για το ψάρι.

Σιγή ιχθύος λοιπόν για το αληθινό νόημα του ναρκισσιστικού πάθους...

Ο Νάρκισσος δεν είναι το αγόρι που με την αποσβόλωση στο είδωλο του διαμηνύει τις ηθικές επιπτώσεις για όσους αφήνονται στην ερωτική δίνη του Ιδίου. Ο Νάρκισσος είναι εκείνος που μαγεύτηκε από κάτι ουσιαστικότερο μα, ωστόσο, εκμαυλιστικά δυσδιάκριτο για τους αδαείς που με τις υπερφίαλες ερμηνείες τους αποκρυστάλλωσαν τον κόσμο τούτο. Η ταύτισή τους με τον διάκοσμο της επιφάνειας δεν τους επέτρεψε να δουν καθαρά και σε βάθος εκείνο που συνεπήρε τον σοφό νέο...

Είδε στο νερό το είδωλό του με διαύγεια· είδε εκείνο που όντως είναι, κάτι απροσδιόριστο και πέραν της επικράτειας της δεσποτικής αναφοράς. Το βλέμμα του δε διολίσθησε, όπως νομίζουν, στη γητειά της καλλιέπειάς του. Το βλέμμα του ήταν καρφωμένο στο θέαμα της ίδιας αυτής λαβωματιάς -το πόσο αρπακτικά θωρούσε το είδωλο που δεν ήταν. Όχι ο έρως του Ιδίου, αλλά η αναδίφηση του μυστικού Ετέρου· πόθος για μέθεξη με εκείνο που αείποτε προσπαθεί να γίνει: η ίδια η πηγή της αυτοαναφορικής εστίασης, το επίκεντρο του γίγνεσθαι, το υποκείμενο που διηνεκώς διαφεύγει σαν υδράργυρος από τις ορμές του αυτοπροσδιορισμού του.

Ο Νάρκισσος έσκυψε και κοίταξε και είδε και αγάπησε ακριβώς αυτό το δυνητικό ενέργημα. Αφοσιώθηκε στην ενστικτώδη έρευνα του ύστατου Μυστηρίου, την ίδια την πηγή της αυτοαναφορικής εστίασης, εκείνη την αντίπερα όχθη, το είδωλο το απόξενο, τον απόλυτο επήλυ.

Αν υπήρχε μια πληγή, αυτή δεν προέκυψε από την τραγική συνύπαρξη του απτού αντικειμένου του πόθου με το ποθούν υποκείμενο που εξ ορισμού διαφεύγει κάθε αδράγματος. Η πληγή του αιμορραγεί ακόμη σαν τη μήτρα που μονίμως γεννοβολά τα αφηνιασμένα σπαράγματα της σκέψης -της πιο βαθυστόχαστης!- σε μια ύστατη τραγική χειρονομία... την κενή απολαβή του αδράγματος ως το ταπεινό χέρι της πιο μειλίχιας δέησης: η συσπείρωση του αυτοαναφορικού ενεργήματος γύρω από το προαιώνιο ερώτημα-θηλιά -συστροφή στη ρίζα του ειρμού του.

Ο αναστοχασμός που επιμένει στο πιο παράδοξο κοίταγμα: στο βλέμμα που δεν υπόκειται του ειδώλου στον καθρέφτη, που δε στίλβει από την αμηχανία απέναντι σ' εκείνον τον εκτελεστή που σε γνωρίζει καλύτερα από τον οποιονδήποτε άλλο, μα στο βλέμμα που καρφώνει και που εκκενώνει το είδωλο μιας αναπάντεχης πληρότητας, ως την πιο παράδοξη ταυτοσημία. Το βλέμμα του Άλλου που σε γδύνει με φρικίαση ιερότητας όσο η τρομερή διαπίστωση του αντανακλαστικού ενστίκτου διαγράφει τον έναν από τους δύο.

Έτσι ο Νάρκισσος από ένα σημείο και ύστερα δεν υπήρχε στο κάτοπτρο ή ο ίδιος αφανίστηκε καταλήγοντας στην απέναντι όχθη, την αδιαφιλονίκητη ισχύ του ειδώλου ως το μόνο υπαρκτό και αποκλειστική πηγή της υπόστασης. Άλλωστε το έχουν πει και τα Μαθηματικά: δίχως την αυτοαναφορική αναδίπλωση δεν μπορεί να υπάρξει το αριθμητικό αντικείμενο της. Το είπε και η Θεολογία: στο δίχτυ του Ίνδρα, η αλληλουχία των αντικειμένων υπάρχει χάριν στον μεταξύ τους αντικατοπτρισμό. Το είπε και η Φυσική: το σωματίδιο δε νοείται δίχως την αποκρυστάλλωση που επιφέρει ο ταυτοποιητικός ορισμός της λέξης. Το είπε και η Φιλοσοφία: το γεγονός είναι πάντα μια διευθέτηση εκφραστικών κανόνων που το υποθάλπουν.

Αυτό έβλεπε με τόσο αυτοσυγκέντρωση στο είδωλο ο νεαρός Νάρκισσος. Γι' αυτό έπεσε στο νερό και τον κατάπιε το είδωλο του. Δεν μπορούσαν οι ερμηνευτές να το διανοηθούν, ότι ο Νάρκισσος δεν παραδόθηκε στον έρωτα του Ιδίου αλλά στον ανεπανόρθωτο θάνατο που εμφορεί η ανάκυψη του Ετέρου.

Δεν πέθανε από ολίσθημα ματαιοδοξίας.

Είναι ο μάρτυρας μιας αδιανόητης αυτοθυσίας, η οποία εξορμείται με τη συνειδητοποίηση που επιστέφει την πιο ιδεατή αυτογνωσία: ότι ο εαυτός βρίσκεται μονίμως στο έλεος της εξωτερικής αναφοράς· ότι η αυτοαναφορά είναι η σύσταση μιας προαιώνιας ετεροσημίας που ανατρέπει εκ των ριζών τη συνεκτικότητα του γίγνεσθαι αείποτε διαπαντός και ολωσδιόλου.

Ένα είναι το επιμύθιο για τη νέα ανθρωπότητα που επιτέλους με τον δείκτη δείχνει τον δείκτη: η διπλή ειρωνεία που ανατέλλει με την αναστοχαστική ωρίμανση του είδους μας. Το πώς ο Νάρκισσος υπήρξε, για το καλό, το εθελούσιο θύμα της εμβληματικής, για εμάς, πλέον αυτοθυσίας, η οποία προέκυψε από το μεθυστικό πλεονασμό μιας έμφυτης ετερότητας και, συνάμα, το πώς αυτή η αγαστή αυτοθυσία παρερμηνεύτηκε, για το κακό, ως αυτάρεσκη βλακεία, από όλους αυτούς τους κυρίαρχους του Λόγου που, ακόμη πιο ειρωνικά, αμύνονται με το αμήχανο βλέμμα τους το είδωλο στον καθρέφτη, για τη σαν κόρη οφθαλμού διαφύλαξη του Ιδίου...